WSTĘP
Zarządzana przez naszą fundację historyczna linia Kolei Wąskotorowej Rogów - Rawa - Biała (nazywana także w skrócie Koleją Rogowską) od 2002 r. funkcjonuje obsługując wyłącznie ruch turystyczny. Przedmiotowa funkcja nie jest naszym pierwszym wyborem. Wynika ona z konsekwencji restrukturyzacji Polskich Kolei Państwowych w 2001 r., skutkującej wyłączeniem wielu lokalnych linii kolejowych (w tym wszystkich wąskotorowych) poza finansowany ze środków publicznych codzienny transport zbiorowy. Podobne linie kolejowe funkcjonują nadal w wielu krajach Europy w ramach ustrukturyzowanego krajowo lub regionalnie transportu zbiorowego, finansowanego ze środków publicznych. W Polsce od blisko ćwierć wieku takich możliwości nie ma, dlatego dla ratowania tej linii nasza fundacja zmuszona była prowadzić ją w całości na własnych rachunek, opierając się na przewozach pasażerskich o charakterze turystycznym. Był to wybór jedyny. Jest to działalność deficytowa.
Deficyt w zakresie pracy pokrywają zaangażowani wolontariusze, którzy poświęcają swój wolny czas i środki na utrzymanie taboru i infrastruktury. Jest to praca ciężka, wymagająca szczególnych kompetencji technicznych i wiedzy fachowej, a do tego wymagająca czasowo. Żeby utrzymać w ruchu kolej prowadzącą rozkładowy ruch pociągów (nawet nie codzienny) prace muszą być wykonane na czas, a nie tylko wtedy gdy ma się na to ochotę. Jest to szczególnie istotne kiedy zimową porą trzeba prowadzić przedsezonowe przeglądy taboru, wstawać w środku nocy przy dozorowaniu ogrzewania w wagonach przygotowanych do kursowania w ramach pociągów zimowych czy też wykonywać wielogodzinne ciężkie prace torowe. Od 2002 r. wolontariusze naszej fundacji robią to z dużym trudem ale także z sukcesem.
Deficyt w zakresie infrastruktury nie może zostać pokryty zaangażowaniem wolontariuszy. Ostatnie kapitalne remonty toru na tej trasie zostały przeprowadzone na przełomie lat 80. i 90. XX w. Zabudowane w szlaku podkłady, na przestrzeni ostatnich blisko 40 lat, uległy znacznej erozji biologicznej, a dalsze funkcjonowanie Kolei Rogowskiej bezpośrednio zależy od przeprowadzenia remontu torów. Długość eksploatowanych w ruchu pasażerskim odcinków Kolei Rogowskiej skraca się na przestrzeni ostatnich lat:
• do 2015 r. - 49 km,
• od 2016 r. - 27 km,
• od 2024 r. - 8 km.
Jej dalsze istnienie jest tylko i wyłącznie zależne od zaangażowania środków publicznych w remont infrastruktury torowej.
ZAANGAŻOWANIE SAMORZĄDÓW
Opisana powyżej trudna sytuacja na przestrzeni wielu lat była przedmiotem dyskusji z samorządami. Skutkiem tych działań było zawarcie w dniu 19 listopada 2020 r. listu intencyjnego w współpracy i współdziałaniu na rzecz rozwoju Kolei Wąskotorowej Rogów - Rawa - Biała, przez:
• Województwo Łódzkie,
• Powiat Rawski,
• Fundację Polskich Kolei Wąskotorowych.
Pierwszym owocem tej współpracy było zlecenie przez Województwo Łódzkie prac studialnych mających na celu określenie możliwych kierunków rozwoju Kolei Rogowskiej. Korzystając z okazji postanowiono przeanalizować pełne spektrum wariantów w których może funkcjonować Kolej Rogowska - od ruchu turystycznego po szybki transport publiczny.
ZLECENIE I ZAKRES PRAC STUDIALNYCH
Umowa na wykonanie zadania (nr 5/2022/IFIV) została zawarta pomiędzy Zamawiającym - Urzędem Marszałkowskim Województwa Łódzkiego a Wykonawcą - Multiconsult Polska sp. z o.o. w dniu 11 sierpnia 2022 r. Wykonawca został wybrany w trybie przetargu nieograniczonego (postępowanie przetargowe sygn. ASI.272.23.2022) składając ofertę na kwotę brutto 971 000,00 zł przy budżecie Zamawiającego 1 027 000,00 zł. Zamówienie zostało sfinansowane ze środków Unii Europejskiej. Wykonawca miał 12 miesięcy na zrealizowanie zadań objętych umową. Prace objęły analizę czterech wariantów:
▶ Wariant 0 - bezinwestycyjny
Precyzujący warunki dalszego funkcjonowania istniejącej infrastruktury wyłącznie w zakresie powstrzymania jej dalszej degradacji.
▶ Wariant 1 – inwestycyjny „turystyczny”
Wskazujący warunki dostosowania kolei do jej szerszego wykorzystania na potrzeby o charakterze wyłącznie turystycznym.
▶ Wariant 2 – inwestycyjny „dowozowy wolny”
Określający działania niezbędne do przeprowadzenia dla przywrócenia zdolności przewozowej kolei do realizacji regularnego transportu publicznego z prędkością szlakową na poziomie 40 km/h;
▶ Wariant 3 – inwestycyjny „dowozowy szybki”
Określający działania niezbędne do przeprowadzenia dla przywrócenia zdolności przewozowej kolei do realizacji regularnego transportu publicznego z prędkością szlakową większą niż 40 km/h, w tym zapewniające możliwość dojazdu z Rawy Mazowieckiej do Łodzi (z przesiadką w Rogowie) w czasie ok. 70 min.
Całość opracowania pt. "Identyfikacja kluczowego kierunku rozwoju Kolei Wąskotorowej Rogów - Rawa - Biała" została zrealizowana w następujących blokach:
• Etap 1 – Analizy społeczno-gospodarcze,
• Etap 2 – Analiza stanu istniejącego,
• Etap 3 – Analiza wariantów inwestycyjnych wraz z analizą finansową poszczególnych rozwiązań oraz analiza instytucjonalna,
• Etap 4 – Analiza formalno-prawna,
• Etap 5 – Przeprowadzenie badań ankietowych,
• Etap 6 – Wybór wariantu rekomendowanego do realizacji.
WYNIKI PRAC STUDIALNYCH
Etap 1 – Analizy społeczno-gospodarcze [treść w uzupełnieniu]
Etap 2 – Analiza stanu istniejącego [treść w uzupełnieniu]
Etap 3 – Analiza wariantów inwestycyjnych wraz z analizą finansową poszczególnych rozwiązań oraz analiza instytucjonalna [treść w uzupełnieniu]
Etap 4 – Analiza formalno-prawna [treść w uzupełnieniu]
Etap 5 – Przeprowadzenie badań ankietowych
Zakresem przedmiotowego etapu było zebranie informacji na temat stanu obecnego, czyli sposobu w jaki mieszkańcy gmin zlokalizowanych przy trasie Kolei Rogowskiej przemieszczają się na co dzień – temu służyło badanie ankietowe - z drugiej strony zebranie opinii mieszkańców, dotyczące tego, czy i w jakim wariancie chcieliby korzystać z oferty kolei. W ramach realizacji badań stanu obecnego przeprowadzono badania potrzeb komunikacyjnych mieszkańców siedmiu gmin położonych na trasie kolei: Rogów, Jeżów, Głuchów, Rawa Mazowiecka (gmina), Rawa Mazowiecka (miasto), Regnów i Biała Rawska. Badanie podzielono na dwa moduły: opinii i mobilności.
Poniżej przedstawiono porównanie liczby osób biorących udział w poszczególnych aktywnościach w ramach realizowanych badań.
źródło: na podstawie opracowania pt. "Identyfikacja (...)"
Moduł opinii
W pierwszym z nich zbierano opinie 1 010 ankietowanych w celu zweryfikowania, który z możliwych wariantów inwestycyjnych rozwoju kolei wąskotorowej Rogów - Rawa - Biała będzie najbardziej realny do zrealizowania, z punktu widzenia zapotrzebowania na transport kolejowy oraz oczekiwany przez mieszkańców gmin, przez które trasa kolei przechodzi. W ramach tego badania wypracowano m.in. następujące wnioski:
• komunikacja publiczna nie jest dostępna na całym badanym obszarze, w związku z czym osób deklarujących w badaniu opinii regularne korzystanie z niej było niewiele;
• głównymi problemami transportowymi jest brak połączeń (51,9%), zły stan infrastruktury drogowej (43,8%), brak dogodnych przesiadek (31,4%) i występowanie obszarów bez transportu publicznego (25,8%) - region wykluczony pod względem dostępności i jakości transportu publicznego;
• 55,3% ankietowanych uruchomienie regularnych połączeń na istniejącym odcinku linii wąskotorowej oceniło jako potrzebne;
• nieco mniej ankietowanych (46,1%) oceniło, że potrzebne byłoby przedłużenie linii z Rogowa do Rogowa Arboretum, a 51,7% respondentów oceniło jako potrzebną inwestycję polegającą na przedłużeniu linii z Białej Rawskiej do linii nr 4 (CMK).
Planowana inwestycja w kolej wąskotorową w znacznej mierze nie budziła żadnych obaw ankietowanych (47,0%). Najmniej obaw mieli mieszkańcy gmin Jeżów, Rogów i Głuchów. Bardziej niepokojące dla mieszkańców jest niskie zainteresowanie korzystaniem z kolei (38,1%) i zbyt niska częstotliwość kursowania pociągów (25,1% wskazań).
Moduł mobilności
W drugim - module mobilności - została oszacowana liczba mieszkańców podróżujących codziennie wewnątrz gminy (podróże wewnętrzne) i poza gminę - wewnątrz powiatu oraz między powiatami, w tym do miasta wojewódzkiego (podróże zewnętrzne). Badaniem tym objęto 2 331 mieszkańców.
• 70,5% ankietowanych wykonało jakąś podróż lub podróże w dniu, dla którego był wypełniany dzienniczek podróży;
• badani zadeklarowali, że w dniu roboczym poprzedzającym dzień ankietyzacji wykonali 4 025 podróży - średnia liczba podróży na mieszkańca wyniosła 1,73;
• respondenci wskazali że wykonali 2 439 wewnątrz własnej gminy (60,6% badanych);
• podróże poza własną gminę wykonało 1 586 osób (39,4%).
Konsultacje społeczne
W celu zebrania opinii mieszkańców zorganizowano konsultacje społeczne, których integralną częścią były dwa spotkania konsultacyjne oraz internetowa ankieta. Spotkania odbyły się:
• 30 maja 2023 r. w Rawie Mazowieckiej
• 31 maja 2023 r. w Rogowie
Dla umożliwienia zapoznania się opinii publicznej z codziennym funkcjonowaniem kolei wąskotorowych w innych krajach Europy oraz dla wykształcenia punktu odniesienia w dyskusji FPKW przygotowało poglądowy materiał filmowy pokazujący działalność jednej z wielu europejskich lokalnych kolei wąskotorowych, austriackiej Zillertalbahn (tor 760 mm), która operuje wg założeń zbliżonych do objętego pracami studialnymi wariantu W3.
źródło: materiał FPKW
W spotkaniu konsultacyjnym w Rawie Mazowieckiej wzięło udział ponad 90 mieszkańców, w tym przedstawiciele samorządu lokalnego z Panem Burmistrzem Piotrem Irlą na czele. W spotkaniu w Rogowie wzięło udział 14 mieszkańców, w tym Wójt Gminy Rogów – Pan Daniel Kołada.
Dyskusja w Rawie Mazowieckiej była dość emocjonalna i skupiona na koncepcji wprowadzenia regularnych przewozów pasażerskich w wariancie W3. Osoby posiadające domy bezpośrednio przy linii kolejowej wyrażały m.in. obawy związane z bezpieczeństwem. W dyskusji pojawiały się także głosy zwolenników wariantu W3. Jeden z uczestników zapytał czy rozważano wariant z budową ścieżki rowerowej który być może rodziłby mniej emocji. Spotkanie konsultacyjne zaktywizowało i zaangażowało przede wszystkim grupę mieszkańców negatywnie nastawionych do wariantu W3 co jest wyraźnie widoczne szczególnie w zestawieniu badania opinii wszystkimi pozostałymi metodami.
Z kolei dyskusja podczas spotkania w Rogowie była zogniskowana wokół łącznika obecnego przebiegu linii kolejowej z Arboretum. Przybyli na spotkanie mieszkańcy byli zwolennikami rozwiązania polegającego na utrzymaniu zabytkowego i turystycznego charakteru kolei bez wywłaszczania gruntów i budowy przedłużenia do nowej stacji Rogów Arboretum. Wójt Gminy wyraził opinię, że z punktu widzenia gminy, funkcjonowanie Kolei Rogowskiej w każdym wymiarze jest korzystne dla gminy.
W ramach ankiety internetowej w okresie od 24 maja do 25 czerwca 2023 r. spłynęło 311 odpowiedzi, przy czym 34 nie zawierały danych identyfikacyjnych, a 4 osoby nie wyraziły zgody na przetwarzanie danych osobowych dlatego nie mogły zostać wzięte pod uwagę. Ponadto należy zaznaczyć, że wariant W0 dodano do ankiety 31 maja. Do tego momentu baza odpowiedzi liczyła 38 rekordów.
Wśród 234 respondentów największą grupę stanowili mieszkańcy miasta Rawa Mazowiecka (56%) i gminy Rawa Mazowiecka (18%). Mieszkańcy gmin Głuchów i Jeżów najmniej chętnie wyrażali swoje opinie.
źródło: opracowanie pt. "Identyfikacja (...)"
Najwięcej respondentów wskazało jako najkorzystniejszy wariant W3, tzw. dowozowy szybki (37%). Warto jednak zauważyć, że wariant W0 i wariant W1 są podobne w swoim charakterze, tzn. zakładają realizację przewozów turystycznych. Na warianty te oddało swoje głosy odpowiednio 36% i 22% respondentów – łącznie 58% osób biorących udział w ankiecie. Najmniej głosów uzyskał wariant W2 - dowozowy wolny.
źródło: opracowanie pt. "Identyfikacja (...)"
Deklaracje ankietowanych odnośnie wyboru najmniej korzystnego wariantu skorelowano z miejscem zamieszkania ankietowanego.
źródło: opracowanie pt. "Identyfikacja (...)"
Etap 6 – Wybór wariantu rekomendowanego do realizacji [treść w uzupełnieniu]
W powyższym podsumowaniu wykorzystano informacje z opracowania firmy Multiconsult Polska Sp. z o.o.
pt. "Identyfikacja kluczowego kierunku rozwoju Kolei Wąskotorowej Rogów - Rawa - Biała"
sfinansowanego ze środków publicznych na zamówienie Województwa Łódzkiego.
